بسیاری هنوز هم فکر می‌کنند که «بازی کردن» در کودکان تنها جنبه سرگرمی دارد و فعالیتی بی‌هدف در کودکان است؛ با اینکه از کارکردهای مهم بازی در فرایند رشد کودکان آگاه نیستند. بازی کردن نه تنها جزء نیازهای اساسی کودکان محسوب می‌شود، بلکه جنبه‌هایی از رشد ذهنی و روانی اورا تکمیل می‌کند و کودک را برای زندگی بزرگسالی آماده می‌کند.
همه ما تاکنون کودکی را دیده‌ایم که پشت شیشه‌های یک اعصباب بازی فروشی گریه می‌کند و برای مثال از پدرش خرید عروسک را درخواست می‌کند. شاید فکر کنیم که این صحنه از زندگی هیچ نوع اهمیتی در رشد کودک ندارد، اما با مطالعه این مطلب خواهید دانست که همین مورد بیشترین تاثیر را در شخصیت کودک در بزرگسالی خواهد داشت و ما از آن هرگز آگاه نیستیم.
بهتر است قبل از پداختن به تاثیرات بازی در رشد کودکان، بدانیم که کودک با بازی کردن چه پاداشی به دست می‌آورد؟ می‌توان گفت که بازی کردن اولین چیزی می‌باشد که سیستم پاداش‌دهی مغز کودک را فعال‌تر می‌کند. بازی کردن احساس رضایت را در کودک ایجاد می‌کند و همچنین میل به خوشی را در او تقویت می‌کند. روانشناسان تاکید دارند که کودکان در بازی کردن تا حد امکان باید آزاد و رها باشند، زیرا بازی کردن روحیه آزادی را در کودک تقویت می‌کند.
تاثیرات بازی کردن در فرایند رشد کودک
بطور کلی بازی کردن نیروهای ذهنی و جسمی کودک را رشد می‌دهد. درواقع منظور از نیروهای ذهنی تمامی موارد درونی کودک از جمله فعالیت‌های روانی و مغزی او می‌باشد و منظور از نیروهای جسمی تمامی فعالیت‌های فیزیکی کودک را شامل می‌گردد.
کودک در بدو تولد هیچ نوع آگاهی از کارهایی که می‌تواند انجام دهد، توانایی‌ها و استعدادهای خویش ندارد؛ بازی کردن به او کمک می‌کند که شروع به کشف استعدادها و توانایی‌های خود کند. همچنین بازی کردن به کودک در شناخت محدودیت‌های دنیای اطراف خود و همچنین ضعف‌ها و نکات منفی کمک شایانی می‌کند. تمامی اینها فرایند رشد شناخت را در کودک تکمیل می‌کنند و موجب شکل‌گیری ساختار و زیربنای شخصیت کودک می‌شوند. پس بازی کردن در شخصیت کودک نقش بنیادین را برعهده دارد که مهم‌ترین بخش تکامل شناختی اوست.
کودک تازه متولد شده سرشار از انرژی و نیازهای روحی می‌باشد که با فعالیت‌های بسیار کوچک رفع و ارضا می‌شوند. کودک نیاز دارد که به نحوی انرژی خود را تخلیه کند و حتما باید به وسیله فعالیت‌های جدیدی به غیر از فعالیت‌های اولیه مانند شیرخواری و... اینکار را انجام دهد تا موجب رشد استعداد و ذهن او شود.
مهم‌تر از هرچیز بازی کردن جزء مراحل مهم و تاثیرگذاری جهان‌بینی کودک است. کودک به وسیله بازی کردن به تدریج اقدام به درک محیط اطراف خود و دنیایی که در آن حضور دارد می‌کند. بعد از پدر و مادر، بازی کردن از قوی‌ترین پل‌های ارتباطی کودک با دنیای اطراف است.
جالب‌تر اینکه بازی نوعی ابزار ارتباطی برای کودک محسوب می‌شود. در این زمان کودک قادر به استفاده از ابزارهای ارتباطی دیگر مانند حرف زدن و شنیدن نیست و از طریق بازی‌کردن اقدام به برقراری ارتباط می‌کند. از نمونه‌های برقراری ارتباط کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیان احساسات: زمانی که کودک بازی می‌کند نشان می‌دهد که خوشحال است و احساس خوبی دارد.
- برقراری ارتباط: کودک به وسیله فعالیت‌های بازی خود با دیگران و محیط ارتباط برقرار می‌کند؛ برای مثال، در سنین اولیه کودک از دادن یک اعصباب بازی به فردی دیگر خوشحال می‌شود و این بگونه‌ای برقراری ارتباط است.
- توصیف تجربیات: کودک در هربار بازی کردن، تجربیات قبلی خود را در بازی کردن مرور می‌کند و به گونه‌ای به توصیف تجربیات پیشین خود می‌پردازد؛ مانند زمانی که کودک رفتار اشتباهی را انجام می‌دهد و مادر می‌پرسد که این رفتار را از چه کسی یاد گرفته است؟ (توصیف تجربه از سمت کودک). همچنین در هربار بازی کردن کودک به دنبال تجربیاتی جدید می‌گردد.
- آشکار کردن آمال و آرزوها: کودک اولین خواسته‌های زندگی خود را از طریق بازی با اعصباب بازی‌ها به شما نشان می‌دهد.
- آشکار کردن روحیه خودشکوفایی: درواقع بازی کردن کودک، بیانگر یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های زاتی انسانی یعنی میل به شکوفایی می‌باشد و کودک از این طریق نشان می‌دهد که دوست دارد پیشرفت کند.